Pyramus en Thisbe (‘Van tween kinderen die droeghen ene starcke minne’)

Van Ovidius en Shakespeare tot Vondel en Gorter, de tragische liefdesgeschiedenis van Pyramus en Thisbe heeft door de eeuwen heen veel schrijvers beïnvloed. Dit verhaal heeft zijn wortels in de Griekse mythologie en het werd door Ovidius verteld in zijn Metamorfosen. Ook in de middeleeuwen was het een populair verhaal. Geoffrey Chaucer (1343-ca. 1400), de schrijver van de Canterbury Tales, was de eerste die het tragische relaas in het Engels opschreef. Pyramus en Thisbe waren bovendien een grote inspiratiebron voor William Shakespeare: zijn komedie A Midsummer Night’s Dream en zijn tragedie Romeo en Julia zijn beide beïnvloed door de mythe. Het verhaal is daarnaast ook bekend in het Middelnederlands. Zo werd het verhaal herverteld door Dirc Potter in zijn liefdesrelaas Der minnen loep en het is ook te lezen in het handschrift-Van Hulthem.

Een verboden liefde

In Babylon leefden eens een jongen die Pyramus heette en een meisje met de naam Thisbe. Zij werden verliefd op elkaar, wat zij lange tijd voor de wereld verborgen wisten te houden. Op zekere dag werd hun geheim ontdekt en terstond verboden hun families hun elke omgang. Hoewel beide huizen aan elkaar grensden, konden de geliefden elkaar niet zien of spreken, omdat een muur de percelen scheidde. Wanneer de verliefde Thisbe echter een spleet in de muur ontdekt, slaagt zij er toch in met Pyramus te spreken. Hij weet haar ertoe over te halen hem nog diezelfde nacht te ontmoeten op een vlakte met bomen even buiten de stad. Als Thisbe om middernacht als eerste op de afgesproken plaats aankomt, moet zij vluchten wanneer er plotseling een leeuwin uit het struikgewas tevoorschijn komt. De leeuwin merkt haar niet op, maar haar kostbare mantel, die zij inderhaast verloren is, verscheurt zij met haar bloedige muil. Na bij een bron gedronken te hebben verdwijnt de leeuwin weer naar vanwaar zij gekomen is.

Zelfmoord

Intussen verschijnt Pyramus ten tonele. Hij ontwaart in het maanlicht Thisbe's bebloede en gehavende mantel. In de waan verkerend dat Thisbe door een leeuw is gedood, pleegt Pyramus diep bedroefd zelfmoord door zich in zijn zwaard te storten. Wanneer Thisbe nu voorzichtig terugkeert om te zien of Pyramus al is gekomen, ontdekt zij met ontzetting haar stervende geliefde. Na haar nog eenmaal te hebben aanschouwd, geeft hij de geest. In haar wanhoop ziet Thisbe geen andere uitweg dan Pyramus in de dood te volgen, om zo toch voorgoed samen te zijn. Ze werpt zich in zijn zwaard en gezamenlijk begeven hun zielen zich in de grote schare geliefden die vertoeven in het rijk van de liefde.

Fragment waarin Thisbe de stervende Pyramus ontdekt en de hand aan zichzelf slaat (vs. 244-280)

Het handschrift-Van Hulthem

Deze prachtige, tragische geschiedenis vinden we in een korte vertelling-in-verzen, ook wel sproke genoemd, die staat opgetekend in het handschrift-Van Hulthem onder de titel ‘Van tween kinderen die droeghen ene starcke minne. Een ontfarmelijc dinc’. Deze tekst is er maar een van de vele, want de verzameling is bijzonder rijk aan zulke gedichten. Behalve sproken kun je er ook berijmde spreuken, gebeden, liederen, en nog veel meer in lezen. De hele collectie vormt zo een staalkaart van de genres en de thema’s die het gezicht van onze letterkunde in de veertiende eeuw bepaalden. Omdat veel van de teksten alleen in dit handschrift bewaard zijn gebleven, is het boek van onschatbaar belang voor onze kennis van de toenmalige literatuur.

Tot de belangrijkste teksten uit dit handschrift worden de toneelspelen gerekend: vier stukken die serieus van aard zijn (abele spelen) en zes vrolijke kluchten. De vier abele spelen (waaronder de eveneens tragische liefdesgeschiedenis Lanseloet van Denemerken) behoren tot het oudste wereldlijke drama dat er in West-Europa uit de middeleeuwen bewaard is gebleven. Wie het handschrift-Van Hulthem heeft samengesteld en op welke plaats dat is gebeurd, weten we niet. Maar als we zorgvuldig kijken naar de teksten die erin zijn opgenomen en de ouderdom van het gebruikte papier bepalen, dan mogen we wel aannemen dat het boek omstreeks 1405 in of in de nabijheid van Brussel werd geschreven.